ABC inwestowania Finanse osobiste

Każdy, kto czytał książkę Nassima Nicholasa Taleba, wie że czarny łabędź oznacza wydarzenie niezwykle rzadkie i najmniej prawdopodobne, ale wywierające olbrzymi wpływ na otoczenie, które tak naprawdę zmienia wszystko. Nie da się tych zdarzeń do końca przewidzieć, ani określić dokładnie skutków tych zdarzeń w przyszłości. Takimi wydarzeniami są na pewno ostatnie kryzysy finansowe albo rozwój internetu. Takie zdarzenia powodują, że następuje gwałtowna zmiana reguł gry. Wtedy należy dostosować się do nowej sytuacji i w pewien sposób próbować się uodpornić. Tylko czy taką gwałtowną zmianę (dobrą albo złą) może przetrwać każdy uczestnik? Obawiam się, że takie autobusy nie dowożą wszystkich uczestników safari bezpiecznie do domu.

Cóż, skoro nie da się przewidzieć tych wysoce nieprawdopodobnych scenariuszy. To może należy się pogodzić z tym faktem i próbować w swoich decyzjach życiowych (także finansowych) przygotowywać się na różne ewentualności. Oczywiście nie ma siły, żebyśmy się zabezpieczyli na każdą taką ewentualność. To jest niemożliwe.

Możliwa jest jednak taka nasza proaktywna postawa, która uwzględnia czynnik, że nasz umysł jest zawodny i bardzo często popełniamy błędy poznawcze, które warunkują osiągnięcie sukcesu w przyszłości. Być może znając te ograniczenia i błędy, będziemy mogli być bardziej odporni na takie nieprzewidywalne zdarzenia i podejmować więcej dobrych decyzji w życiu.

Poniżej przedstawiam subiektywny katalog błędów, które szczególnie odciskają swoje piętno w podejmowanych decyzjach finansowych:

• Efekt posiadania – tendencja do oceniania posiadanych rzeczy za bardziej wartościowe niż identyczne nieposiadane.
• Zasada podczepienia powiązana z zachowaniem stadnym i modą – tendencja do robienia czegoś (i wierzenia w coś) dlatego tylko, że wiele osób tak robi.
• Złudzenie planowania – tendencja do niedoceniania kosztów i czasu wykonania przyszłego zadania.
• Iluzja kontroli – przekonanie o możliwości wpływania na sytuacje, na które w rzeczywistości żadnego wpływu się nie ma.
• Efekt niepotrzebnych informacji – tendencja do zbierania dodatkowych informacji nawet wtedy, gdy nie mogą one mieć wpływu na podejmowaną decyzję.
• Efekt potwierdzania – (nazywany też błędem konfirmacji) tendencja do poszukiwania wyłącznie faktów potwierdzających posiadaną opinię, a nie weryfikujących ją.
• Racjonalizacja zakupu – tendencja do przekonywania post-factum samych siebie o wartości dokonanego zakupu.
• Efekt ślepej plamki – tendencja do niezauważania błędów we własnej ocenie rzeczywistości
• Skrzywienie zawodowe – tendencja do oceniania rzeczy z punktu widzenia swojej profesji, z ignorowaniem szerszego punktu widzenia.
• Efekt ponadprzeciętności – tendencja do zakładania przy dowolnej ocenie, że samemu jest się powyżej średniej.
• Efekt wspierania decyzji – tendencja do lepszego pamiętania argumentów przemawiających za podjętą już decyzją niż przeciwko niej.
• Podstawowy błąd atrybucji – tendencja do tłumaczenia sukcesów i porażek innych ludzi wyłącznie ich cechami wewnętrznymi (np. charakterem), przy ignorowaniu czynników zewnętrznych (środowiska).
• Fenomen sprawiedliwego świata – tendencja do wierzenia, że świat jest w jakiś sposób „sprawiedliwy” i w związku z tym ludzie „dostają to, na co zasługują”.
• Zaniedbywanie miarodajności – tendencja do dokonywania oceny na podstawie danych, o których wiadomo, że nie mają znaczenia statystycznego.
• Paradoks hazardzisty – zakładanie, że prawdopodobieństwo losowych zdarzeń zależy od poprzednich losowych zdarzeń („rzucana moneta ma pamięć” – skoro były trzy szóstki pod rząd, to już nie wystąpi taka seria następnym razem).
• Iluzja grupowania – tendencja do zauważania wzorców lub korelacji tam, gdzie w rzeczywistości ich nie ma.
• Efekt przekonania – ocenianie poprawności argumentacji na podstawie zgodności konkluzji z własnymi opiniami, zamiast na podstawie faktycznej logiczności argumentów.
• Niechęć do straty – tendencja do przykładania większego wysiłku do unikania strat niż do uzyskiwania analogicznych zysków.
• Ignorowanie prawdopodobieństwa – tendencja do ignorowania zasad rachunku prawdopodobieństwa przy podejmowaniu decyzji w niepewnych sytuacjach.
• Efekt ominięcia – tendencja do oceniania szkodliwych działań jako gorsze i bardziej niemoralne, niż równie szkodliwa bezczynność i niedziałanie (zazwyczaj bezczynność lub unikanie działania jest bardziej moralne).

Tagi: Błędy poznawcze, Internet, Kryzys finansowy, Ryzyko, Taleb

Trackback URI | RSS komentarzy